Resmi Gazete’de yayımlanan ve 5’e karşı 9 oyla alınan Can Atalay kararı vesilesiyle, temel hak ve özgürlüklerin sona erdirilmesi rejimini düzenleyen Anayasa’nın 13. maddesinin temel ilke olarak benimsediği belirtildi. Hak ve özgürlükler “ancak kanunla” sınırlanabilir. Anayasa koyucu, söz konusu kararında, Anayasa’nın 14’üncü maddesinde ve Anayasa’nın hakları düzenleyen 67’nci maddesinde “Bu hükümlere aykırı davrananlar hakkında uygulanacak yaptırımlar kanunla düzenlenir” ifadesine yer verdi. oy verme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma, “Bu hakların kullanılması kanunla düzenlenir.” Kararların alındığı belirtildi.
Gerekçede İrfan Fidan, Saygıeğin İnce, Basri Bağcı, Muammer Topal ve Yıldız Seferinoğlu’nun seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkı ile kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının ihlal edildiği belirtilen karara karşı çıktığı görüldü.
Anayasa Mahkemesi (AYM), Gezi davası kapsamında cezaevinde bulunan TİP Hatay Milletvekili Can Atalay’ın hak ihlaline ilişkin kararında açıkça Atalay’ın tahliyesini talep etti.
Mahkeme, tahliyenin sağlanması için kararını davayı gören İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi’ne gönderdi. Şimdi yerel mahkemenin Can Atalay hakkında tahliye kararı vermesi bekleniyor.
Anayasa Mahkemesi 25 Ekim’de Can Atalay’ın haklarının ihlal edildiğine karar verdi.
“Yargı, yasama dokunulmazlığının sınırlarını belirleyemez”
Yargıtay 3. Ceza Dairesi, Can Atalay’ın darbe girişimine yardım suçundan mahkûm edildiğini ve bu suçun Anayasa’nın 14. maddesi uyarınca yasama dokunulmazlığı kapsamı dışında olduğunu savunmuştu. Anayasa Mahkemesi ise yasama dokunulmazlığına istisna getiren Anayasa’nın 83. maddesinde yer alan “Anayasa’nın 14. maddesinde yer alan durumlar” ibaresine atıfta bulunarak, şunları kaydetti:
“Görüldüğü gibi Anayasa koyucu, Anayasa’nın 83. maddesinin ikinci fıkrasında yer alan ‘Anayasa’nın 14. maddesinde yer alan durumlar’ ifadesinin doğruluğunun sağlanması görevini kanun koyucuya vermiş, bu konuda açık bir yetki vermemiştir. Kuşkusuz yargı organı kural koyucu bir organ olmadığından yasama dokunulmazlığının kapsamını ve seçilme hakkını yorum yoluyla belirleyemez. “Yönetmelik dışında yargı organlarının yapacağı yorumlarla kesinlik ve öngörülebilirliğin sağlanmasının mümkün olmadığı sonucuna varılmıştır.”
“Milletvekilleri üzerinde caydırıcı baskı yaratıyor”
Kararda, bir hukuk düzeninde yasama dokunulmazlığının sağlanması için yeterli güvencelerin bulunması gerektiği, aksi takdirde halkın seçilmiş temsilcilerinin temel hak ve özgürlükleri üzerinde önemli ve caydırıcı bir baskı oluşturacağı ve bu durumun söz konusu olamayacağı vurgulandı. söz konusu hak ve özgürlüklerden serbestçe yararlanabilmeleri mümkündür.
Ancak milletvekili olma misyonunun üstün bir kamu yararına sahip olduğu ve demokratik siyasi yaşamın kazandırdığı önemin olduğu ifade edildi. Bu nedenle kararda, milletvekillerinin anayasal koruma alanına sahip olduğu belirtilerek, “Seçilmiş milletvekillerinin ifade özgürlüğüne veya milletvekilliği görevlerini yerine getirirken kullandıkları diğer hak ve özgürlüklere anayasaya aykırı müdahalelerde bulunulması, milletvekillerinin oluşturduğu siyasi temsil yetkisini ortadan kaldıracaktır” denildi. Halkın iradesini ortaya koymak ve seçmen iradesinin parlamentoya yansımasını engellemek.” Söylendi.
Atalay davasında, mahkemelerin söz konusu anayasa kararlarını özgürlükler lehine yorumlamadığı, onları böyle bir yoruma yöneltecek dayanak ve yöntem konusunda güvence veren bir hukuk sisteminin bulunmadığı vurgulandı. “Öngörülebilirliği sağlayan herhangi bir anayasal veya yasal düzenlemenin bulunmadığı kanaatine varılmıştır. Anayasa Mahkemesi, açıklanan nedenlerle seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkının ihlal edildiğine karar vermiştir.”
“Can Atalay’ın tutukluluğu 83. maddeye aykırıdır”
Mahkeme daha sonra kararında “kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının ihlali” gerekçesini yazdı. Kararda, “Mahkumiyet kararına konu olan tutukluluğun hukuka uygunluğunu etkileyen bir durum söz konusu olduğunda, tutukluluk ‘özgürlüğün gerçekleşmesi’ kapsamında olsa bile kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının ihlaline neden olabilir.” Mahkemeler tarafından verilen kısıtlayıcı cezalar ve güvenlik tedbirlerinin… Somut olayda, başvurucunun milletvekili seçilmesi halinde, Anayasa’nın “Kişinin Anayasa’nın 83. maddesinde güvence altına alınan yasama dokunulmazlığından yararlanıp yararlanmayacağı” sorusu gündeme gelecektir. Anayasa, kararın bağlı tutulmasının hukuka uygunluğunu doğrudan etkileyen bir durumdur.”
Kararda, bir kişinin milletvekili seçildikten sonra yargılanıp yargılanamayacağı ile tutuklanıp tutuklanamayacağı sorununun aynı nitelikte olduğu açıklandı. Can Atalay’ın, kesinlik ve öngörülebilirlik sağlayan, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkını koruyan temel güvenceler sağlayan anayasal veya yasal bir düzenleme yapılmadığı takdirde yasama dokunulmazlığından yararlanacağı kaydedildi. Bu davada başvurucunun tahliye talebine rağmen tutukluluğunun devam etmesinin Anayasa’nın 83. maddesine aykırı olduğu vurgulanmıştır.
DW Türkçe’ye VPN üzerinden nasıl erişebilirim?
